Αρχαίοι Έλληνες και Γυμναστική

νους υγιής εν σώματι υγιεί Όλοι μας γνωρίζουμε το αρχαίο ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιές». Όλοι μας επίσης, λίγο πολύ γνωρίζουμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν το κάλος και την αρμονία στο ανθρώπινο σώμα. Δεν χρειάζεται πολύ να το καταλάβουμε αυτό, βλέποντας τα αγάλματα αρχαίων θεών, ηρώων ακόμα και κοινών θνητών. Κατά πόσο όμως ήταν ενταγμένη στην καθημερινή τους ζωή η γυμναστική? Άραγε ήταν προνόμιο μόνο μερικών λίγων εκλεκτών και ευγενών? Καταρχάς η ενασχόληση των Ελλήνων με τη γυμναστική χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ήδη από την εποχή του Ομήρου γινόντουσαν αγώνες μεταξύ των Ελλήνων, κάτι το οποίο απαιτούσε να βρίσκονται σε άριστη φυσική κατάσταση. «Αιεν αριστευειν και υπείροχον έμμεναι άλλων» (Πάντοτε να αριστεύεις και να είσαι ο πιο καλός από τους άλλους)(Ιλιάδα Ζ 208). Στην Μινωική Κρήτη υπήρχαν αγώνες που απαιτούσαν περίπλοκες ασκήσεις και μακρόχρονη εξάσκηση. Χαρακτηριστικά αγωνίσματα ήταν: κυβίσματα, ταυροκαθάψια, πυγμή και πάλη. Βέβαια αυτοί οι αγώνες ήταν κυρίως τοπικού ενδιαφέροντος και δεν είχαν την πανελλήνια εμβέλεια των Ολυμπιακών αγώνων, οι οποίοι πρωτοξεκίνησαν το 776 π.Χ. Οι Έλληνες έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα σε αυτούς τους αγώνες. Δεν τους ενδιέφερε απλά και μόνο να κάνουν ένα ρεκόρ. Τους ενδιέφερε η πρωτιά! Τα βασικά αθλήματα στην Ολυμπία σκόπευαν στην ομοίωση ανδρών προς τους θεούς και τους ήρωες Έτσι λοιπόν οι αθλητές προσπαθούσαν με κάποιο τρόπο να μοιάσουν στους θεούς. Αγωνιζόντουσαν για την ευγενή άμιλλα θεωρώντας ότι καλλιεργούν όχι μόνο το σώμα αλλά και τις ψυχικές και διανοητικές ικανότητες του ανθρώπου. Γι’ αυτό άλλωστε και το περίφημο ρητό που αναφέρω στην αρχή του άρθρου. Έτσι λοιπόν ανέπτυξαν και την αρετή, ιδιότητες που δυστυχώς σήμερα είναι παντελώς άγνωστες στους σύγχρονους αγώνες. Είναι αξιοσημείωτη φράση ενός Πέρση αξιωματικού στον βασιλιά του «Αλίμονο Μαρδόνιε, εναντίον ποιων ανθρώπων μας οδηγείς να πολεμήσουμε, που δεν αγνίζονται για χρυσάφι, αλλά μόνο για αρετή». (Ηρόδοτος VIII, 25). Βεβαία η ενασχόληση με τη γυμναστική δεν ήταν προνόμιο λίγων εκλεκτών αθλητών. Φαίνεται ότι στην καθημερινή τους ζωή οι απλοί πολίτες ενασχολιόντουσαν με τη γυμναστική. Στο έργο του Ησιόδου Ασπίς, όπου περιγράφεται η ασπίδα του Ηρακλή, περιγράφει τις δύο όψεις της πόλεις: την πόλη στην οποία εν καιρώ πολέμου όλοι είναι στο πόδι και την πόλη, στην οποία εν καιρώ ειρήνης ο κόσμος ασχολείται με καθημερινές εργασίες όπως ο θερισμός, το χτίσιμο, αλλά και οι αγώνες πάλης και αρματοδρομίες. Χαρακτηριστικό επίσης είναι η αγωγή των αρχαίων Σπαρτιατών. Τότε η υπηρεσία στον στρατό δεν εξαντλούταν σε μια μικρή θητεία αλλά θεωρούνταν ισόβια υποχρέωση! Έτσι λοιπόν όλοι οι άρρενες μέχρι τα 60 τους έτη ήταν υποχρεωμένοι βάση νομοθεσίας να διατηρούνται σε άριστη φυσική κατάσταση και να γυμνάζονται ώστε να είναι ετοιμοπόλεμοι οποιαδήποτε ώρα. Το πόσο σκληραγωγημένοι ήταν οι στρατιώτες όχι μόνο της Σπάρτης, αλλά όλης της Ελλάδας φαίνεται από το περιστατικό μετά τη μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. με τους Πέρσες. Μετά τη νίκη τους επί των Περσών στο πεδίο του Μαραθώνα, ήρθε η πληροφορία στο στρατόπεδο των Ελλήνων ότι οι Πέρσες σχεδίαζαν αποβίβαση στο Φάληρο, γιατί η Αθήνα ήταν κενή από στρατεύματα! Σε μια ταχύτατη πορεία και παρά την κόπωση της μάχης, οι Έλληνες έφτασαν πρώτοι δια ξηράς στην Αθήνα και στρατοπέδευσαν πριν τη δύση του ήλιου. Όταν έφτασαν οι Πέρσες και τους είδαν παραταγμένους έτοιμους για μάχη, αναχώρησαν κακής κακώς για τη Μικρά Ασία. Σε ένα άλλο περιστατικό, ο στόλος των Ελλήνων που βρίσκονταν στη Βόρεια Εύβοια πληροφορήθηκε για την ήττα στις Θερμοπύλες από κάποιον Σκυλλία Σκιωναίο, ο οποίος κολύμπησε από τις ακτές της Μαγνησίας ως τη Βόρεια Εύβοια για να μεταδώσει την είδηση. Μάλιστα ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι όταν καταδύθηκε, δεν αναδύθηκε παρά μόνο όταν έφτασε στην Εύβοια, πράγμα εξαιρετικά απίθανο. Προφανώς αναδυόταν από το νερό μόνο για τις απαραίτητες αναπνοές. Όπως και να έχει όμως ήταν ένας άθλος που λίγοι σήμερα θα το τολμούσαν. Η παραμέληση στη σωματική εκγύμναση των Ελλήνων ήρθε μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση. Οι εξοντωτικοί πόλεμοι, η παρακμή των Ολυμπιακών αγώνων και τέλος η επικράτηση του χριστιανισμού ήταν οι αιτίες που οι Έλληνες παραμέλησαν την εκγύμνασή τους. Το μόνο που απέμεινε από τότε είναι οι καλλιτεχνικές δημιουργίες των γλυπτών τις οποίες θαυμάζουμε μέχρι σήμερα. Βιβλιογραφία: Εγκυκλοπαίδεια «ΔΟΜΗ – Η ιστορία των Ελλήνων»